Czym jest umowa darowizny?
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest to, że jest ona nieodpłatna. Nieodpłatność polega nie tylko na tym, że za przedmiot darowizny nie są przekazywane pieniądze, ale też na tym, że darczyńca nie otrzymuje jakiegokolwiek innego świadczenia
Przedmiotem darowizny mogą być prawa rzeczowe, takie jak własność, użytkowanie wieczyste oraz wierzytelności.
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Ustawa nie nakłada takiego wymogu na oświadczenie złożone przez obdarowanego. Nawet jeżeli oświadczenie darczyńcy nie zostanie złożone w powyższej formie to nie będzie to skutkować nieważnością darowizny. Warunkiem jest aby przedmiot darowizny został wydany. Nie dotyczy to tych przedmiotów co do rozporządzeń którymi ustawa zastrzega formę szczególną, jak np. nieruchomości – tu warunkiem ważności darowizny jest zachowanie formy aktu notarialnego.
Stronami umowy darowizny są:
darczyńca – osoba która zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego,
obdarowany – osoba, na rzecz której darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego świadczenia.
Odwołanie darowizny
Przepisy prawa przewidują dwie możliwości odwołania umowy darowizny:
- rażąca niewdzięczność obdarowanego
- niedostatek darczyńcy.
Odwołanie darowizny z obu wyżej wskazanych powodów następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
Rażąca niewdzięczność obdarowanego
Darczyńca ma możliwość odwołania umowy darowizny, która została już wykonana, jeśli obdarowany dopuścił się wobec niego rażącej niewdzięczności. Z rażącą niewdzięcznością mamy na przykład do czynienia, gdy obdarowany:
- pobije darczyńcę,
- znieważy go,
- ukradnie rzecz należącą do niego,
- nie udzieli pomocy w chorobie,
- nadużyje jego zaufania,
- rozpowszechni uwłaczające informacje na jego temat.
Nie każde naganne zachowanie będzie rażącą niewdzięcznością.
Za rażącą niewdzięczność nie można uznać incydentalnych sprzeczek.
Po śmierci darczyńcy odwołać darowiznę mogą jego spadkobiercy jednak tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do jej odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Niedostatek darczyńcy
Kolejną przyczyną odwołania umowy darowizny jest niedostatek darczyńcy. Niedostatek to sytuacja, w której darczyńca nie jest w stanie zaspokajać swoich podstawowych, usprawiedliwionych potrzeb. Pogorszenie się sytuacji majątkowej darczyńcy powinno nastąpić po zawarciu umowy darowizny, ale jeszcze przed jej wykonaniem.
Jeśli darczyńca popadnie w niedostatek po wykonaniu darowizny, darowizna nie może być już odwołana. Darczyńca może jednak domagać się od obdarowanego środków utrzymania potrzebnych dla niego samego oraz dla osób, wobec których ciąży na darczyńcy ustawowy obowiązek alimentacyjny. Obowiązek ten ciąży na obdarowanym tylko wtedy, gdy jest on jeszcze wzbogacony wskutek otrzymanej darowizny.
Darowizna stwarza pewien stosunek etyczny pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, wyrażający się w moralnym obowiązku wdzięczności i szacunku.
O istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych, które nie wykraczają poza wypadki życiowych konfliktów.
Przebaczenie
Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.
Zwrot przedmiotu darowizny
Odwołanie powoduje powstanie po stronie obdarowanego obowiązku zwrotu przedmiotu darowizny.
Do osiągnięcia tego skutku wymaganym jest złożenie przez obdarowanego oświadczenia w przepisanej formie. W przypadku zaś gdy obdarowany nie uczyni zadość swemu obowiązku koniecznym będzie wytoczenie powództwa o tzw. zastępcze oświadczenie woli.
